Μετά την πρωτοχρονιά ερχότανε εκδοροσφαγέας , έσφαζε τη μισίρκα και η νοικοκυρά –μητέρα μου προετοίμαζε το φαγητό με τη μιρσίκα. Το κεφάλι και τα πόδια τα έκανε σούπα, το σώμα της μισίρκας το άνοιγε και το γέμιζε κιμά μοσχαρίσιο, αφού προηγουμένως τον τσιγάριζε με κρομμύδι και έβαζε μέσα διάφορα «σπιρντζικά» και ψητά κάστανα. Έραβε το σώμα τη μισίρκας με κλωστή και την τοποθετούσε στούν «Ταβά»-ταψί , βάζοντας γύρω από την μισίρκα πατάτες και την πηγαίναμε στο φούρνο του «Νταραβάζου», που έγραφε στην προμετωπίδα του φούρνου « Το φάρμακο της πείνας». Έψηνε πάρα πολύ καλά και ήταν στη γειτονιά μας , στην Παύλου Χαρίση. Το ίδιο περίπου μαγείρεμα της μισίρκας έκαναν και οι άλλες νοικοκυρές. Το φαγητό γίνονταν νοστιμότατο και στη γιορτή προσκαλούσαμε στο γεύμα , τον παππού Νάνο και τη γιαγιά Μαριγώ Κορκά .Μια παραδοσιακή οικογενειακή ατμόσφαιρα που την τηρούσαν οι Κοζανίτες με ευλάβεια , και με αρχές και αξίες που είχαν, συμβάλανε στο δέσιμο της οικογένειας, και αποτελούσαν παράδειγμα στην κοινωνία. Όμορφες εποχές που η οικογένεια ήταν ο βασικός ιστός της κοινωνίας με θετικά αποτελέσματα. Ευτυχώς την παράδοση των εθίμων και της οικογένειας την κρατάει ακόμη η επαρχία.
Από πού προήλθε το έθιμο της γαλοπούλας να μαγειρεύεται τις γιορτές των φώτων και τ’-Γιαννιού, δεν γνωρίζω, ούτε μπόρεσα να πληροφορηθώ από ηλικιωμένους. Ίσως ,να το έφεραν οι Κοζανίτες που ζούσαν στην Αμερική, που ως γνωστόν «στην Αμερική την ημέρα των Ευχαριστιών , που είναι η τελευταία Πέμπτη κάθε Νοέμβριο, συγκεντρώνονται οι οικογένειες και τρώνε όλοι μαζί γαλοπούλα. Έχει την ιστορία της στην Αμερική η γιορτή των Ευχαριστιών με τη γαλοπούλα». Βρέθηκα το 1994 την ημέρα των ευχαριστιών στη Ν. Υόρκη και στο Σπίτι του Τάσο Πιτένη, προέδρου του συλλόγου Κοζανιτών Ν. Υόρκης, γιορτάσαμε την ημέρα των ευχαριστιών και φάγαμε τη γαλοπούλα, σύμφωνα με το έθιμο. Μαζί με την οικογένεια του ήσαν και άλλοι συγγενείς του που μένουν στην Αμερική καθώς και δύο άλλοι Κοζανίτες που μένουν επίσης στην Αμερική, ο Μπίλης Κ. Σκορδάς, καθηγητής σε πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης και βαφτιστήρι του Τάσου και ο Δημοσθένης Μπίζιος, πολύ καλός ράφτης . Είπαμε πολλά κασμέρια για τη μισίρκα. Υποθέτω, οι Κοζανίτες που έμειναν στην Αμερική να συνέδεσαν τη γαλοπούλα με τα Θεοφάνεια και το βαπτιστή Ιωάννη, που είναι μεγάλη Χριστιανική γιορτή. «Να υπενθυμίσω, ότι την παραμονή των Θεοφανείων που είναι η γιορτή του Προδρόμου και της Περιστέρας αγιάζονται τα νερά και οι ιερείς γυρίζουν στα σπίτια με το «μπακράτσ’» χάλκινο σκεύος με χερούλι από πάνω, γεμάτο νερό και αγιάζουν τα σπίτια, με τον αγιασμό να φύγουν και οι Καλικάντζαροι. Στο μπακράτσ΄ έριχναν δεκάρες, φράγκα κλπ., αυτά βέβαια γίνονταν παλιά. Τώρα με τις πολυκατοικίες δεν γυρίζουν οι ιερείς.
Λόγω του παγωνιά που έχουμε αυτές τις μέρες, να θυμίσω ότι το 1938, είχε κάνει μεγάλη παγωνιά με πολύ χιόνι , τα σχολεία και οι δημόσιες υπηρεσίες είχαν κλείσει και τα Θεοφάνεια γυρίζανε οι ιερείς φορώντας πάνω από τις γαλότσες , «καλτσιούνια», ήταν παντούφλες από μαλλί η χοντρό ύφασμα σε σχήμα κάλτσας που δεν γλιστρούσαν . Το κρύο ήταν δριμύτατο και αναγκάστηκαν οι ιερείς να διακόψουν την επίσκεψη στα σπίτια για να τα Αγιάσουν. Αγίαζαν επίσης τότε, τα χωράφια, τα αμπέλια, τα ζώα, τα ποιμνιοστάσια , τις αποθήκες των σιτηρών και άλλα γεωργικά είδη . « Έχω περιγράψει στο βιβλίο μου «Κοζανίτικες Διαδρομές εκδόσεως 2001» πως γίνονταν ο αγιασμός. Ακόμη περιγράφω με πολλές λεπτομέρειες ,τη συγκέντρωση των γυναικών της γειτονιάς «Τ΄Καρατζ’ζ», (στην οδό σήμερα Χ. Μούκα), την παραμονή των Θεοφανείων του 1920, για να δουν να ανοίγουν τα Ουράνια , όπως πιστεύεται κατά την θρησκευτική παράδοση και να παρακαλέσουν να επιστρέψουν τα παιδιά τους που ήσαν στρατιώτες στη Μικρά Ασία. Ήταν μια Θρησκευτική κατάνυξη με βαθύ νόημα πίστεως».
Επανέρχομαι στη Γαλοπούλα. Με όσα αναφέρω παραπάνω οδηγούμαστε στη σκέψη , ότι οι εξ Αμερικής Κοζανίτες θεώρησαν ως ημέρα Ευχαριστιών τις θρησκευτικές αυτές γιορτές, μεταφέροντας το έθιμο της γαλοπούλας στην Κοζάνη. Όπως είναι γνωστό, τις ημέρες των Χριστουγέννων τρώνε γαλοπούλα σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Εμείς στη Μακεδονία έχουμε τα δικά μας έθιμα, χρησιμοποιείται πολύ το χοιρινό και στην Κοζάνη έχουμε τα περίφημα γιαπράκια, και το μενού των Χριστουγέννων στην Κοζάνη και σε όλη την περιοχή, είναι, γιαπράκια, χοιρινό ψητό με πατάτες και το βραστό- σούπας με κρέας μοσχάρι , και μεζέ τα νοστιμότατα λουκάνικα.
Επίσης να αναφέρω ένα άλλο έθιμο, στις γιορτές των Φώτων και τ’ Γιαννιού, ντύνονταν οι νέοι με τοπικές ενδυμασίες, κρεμούσαν στο σώμα τους κουδούνια και κυπριά και γύριζαν στις γειτονιές χορεύοντας, το είχαν και σαν διασκέδαση, ήσαν όμως επηρεασμένοι και από τα παραμύθια της γιαγιάς για τους κακούς καλικάντζαρους που εμφανίζονταν το δωδεκαήμερο και τους έδιωχναν αγιάζοντας το σπίτι , χτυπώντας όμως και τα καπάκια από τους χάλκινους «τσιντζιρέδις»,-Κατσαρόλες, που έκανα θόρυβο. Επισκέπτονταν τα σπίτια που είχαν φώτη και Γιάννη, χοροπηδούσαν, Κοζανιστί «ρίχνουνταν», και από το «σ’νάξιμου»-κούνημα χτυπούσαν τα κουδούνια προκαλώντας θόρυβο για να φύγουν οι καλικάντζαροι. Τα κουδούνια τα ονόμαζαν «Ζαμπουρντάκια» από τη ζάμπορντα, που είναι το Μοναστήρι του Αγίου Νικάνορα, που είχαν πολλά πρόβατα με κουδούνια. Κατά τη λαογραφία είναι δαιμόνια δύσμορφα, ενοχλητικά που βλάπτουν τους Ανθρώπους και εμφανίζονται στη γη την περίοδο του δωδεκαημέρου. Και εκ του θορύβου αυτού πίστευαν ότι απομακρύνονταν από το σπίτι οι καλικάντζαροι,. Τραγουδούσαν , λέγοντας, «σήμερα τα φώτα και ο φωτισμός και χαρά μεγάλη και αγιασμός, το σπίτι αυτό νάναι αγιασμένο , διώχνουμε τους καλικάντζαρους τους κακούς, χτυπώντας τα κουδούνια και τα κυπριά. Χρόνια πολλά». Πολλές φορές έφερνα μαζί τους και λατέρνα-ρομβία, μουσικό όργανο χειροκίνητο, στολισμένη χρωματιστά και την έπαιζε ο λατερνατζής και παρήγε μελωδία, δυστυχώς εξέλειπαν κι αυτές. Μια όμορη εικόνα μιας άλλης εποχής που οι παλαιοί την αναπολούν. Μας επισκέπτονταν πάντοτε, τους κερνούσαν ρακί με τουρσί, η μαύρο κρασί και γιαπράκια, έκαναν σύγκριση ποια ήταν καλύτερα και κολάκευαν την οικοδέσποινα. Τους έδωναν «σούρβα»- κουλουράκια, μανταρίνια, μήλα της εποχής , κάστανα, καρύδια και φυσικά φιλοδωρήματα, στην κατοχή έδωναν ξυλοκέρατα. Αλησμόνητες και όμορφες εποχές με ανθρώπινο πρόσωπο .
από kozan
μέσω Kozan.gr : Καθημερινή ενημέρωση για την κοζάνη -- Κοζάνης Κοζανη kozani kozanh kozanhs KOZANI Πτολεμαίδα, ΠΤΟΛΕΜΑΙΔΑ » Επικαιρότητα
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου